Cây sen là hình tượng thiêng liêng và cao quý, nhưng cũng rất thân thuộc với mỗi người dân Việt Nam. Ngoài vai trò là thực phẩm, chế biến nên những món ăn ngon và đủ dưỡng chất. Các thành phần khác của cây sen dưới bàn tay của các nghệ nhân, nghệ sĩ, cũng trở thành các sản phẩm vô cùng độc đáo và tinh tế. Và lụa tơ sen là một sản phẩm như thế. Hãy cùng Sen Đồng Tháp tìm hiểu về loại lụa đặc biệt này nhé.
Lụa tơ sen là loại lụa như thế nào?
Lụa tơ sen là loại lụa độc đáo. Được dệt từ những sợi tơ được lấy từ trong cuống lá sen, được kéo ra và se lại. Trên thế giới, Myanmar được xem là nước đầu tiên có nghề dệt vải lụa từ tơ sen. Nghề dệt vải lụa thủ công của nước này có từ khoảng năm 1910. Khởi nguồn từ ngôi làng KyaingKan (Chaing Kham), cực nam của hồ Inlay. Sản phẩm ban đầu là tấm áo cà sa dâng lên các nhà sư trụ trì trong vùng.
Tháng 07/2018, Việt Nam cũng thành công với sản phẩm lụa tơ sen đầu tiên do nghệ nhân Phan Thị Thuận tham gia đề tài Nghiên cứu thử nghiệm mô hình sản xuất sợi tơ từ cuống lá sen cùng với Viện Kinh tế sinh thái, trực thuộc Bộ Khoa học và Công nghệ. Đây là một trong số ít những nghệ nhân còn bám trụ với nghề dệt lụa ở Phùng Xá, Mỹ Đức, Hà Nội.
Nghề dệt lụa này hiện thực hiện theo thời vụ, chưa thể đưa vào sản xuất đại trà, nhân rộng. Do nguyên liệu phải đi theo mùa sen.
Quy trình làm ra lụa tơ sen
Các công đoạn sản xuất ra một chiếc khăn lụa sen rất cầu kỳ và hoàn toàn làm thủ công. Cho nên tốn rất nhiều thời gian. Trong đó, khó nhất là việc lấy sợi tơ từ cuống sen. Việc này khó hơn gấp nhiều lần so với tơ tằm truyền thống.
Sen được trồng ở vùng nước càng sâu, cuống càng dài, càng nhiều tơ, sợi tơ cũng bền hơn. Cuống sen sau khi được thu về sẽ rửa sạch bùn và gai. Cuống càng sạch thì sợi tơ càng trắng đẹp. Sau đó, cuống sen được cắt thành nhiều đoạn ngắn chừng 3 – 4cm. Người thợ khéo léo dùng tay kéo các sợi tơ, miết qua một tấm bảng tẩm nước, kéo dài và bện lại với nhau. Quy trình này lặp đi lặp lại khoảng ba lần để sợi tơ đủ dày. Những sợi tơ sau khi rút xong được bỏ vào một cái bát lớn và quấn vào một con suốt lớn.
Sợi tơ sen mảnh, dễ đứt nên công đoạn này phải rất khéo léo, tỉ mẩn mới có thể rút được sợi tơ. Đặc biệt, tất cả các cuống sen phải được xử lý trong vòng 24 tiếng đồng hồ. Bởi để quá 1 ngày cuống sẽ bị khô, tơ bị rút sợi, hỏng hoàn toàn.
Để làm ra chiếc khăn dài 1,7m phải cần tới 4.800 cuống sen. Một người thợ chăm chỉ, thạo việc một ngày cũng chỉ làm được từ 200-250 cuống. Tính ra để hoàn thiện một chiếc khăn cũng phải mất đến một tháng trời.
Sản phẩm từ lụa tơ sen
Sản phẩm từ lụa tơ sen đẹp và nhiều ưu điểm. Hiện ở nước ta mới chỉ có sản phẩm là khăn lụa tơ sen. Cầm chiếc khăn lụa trên tay, bạn có thể cảm giác rất rõ sự mịn màng, êm của sợi tơ và đặc biệt là sự tinh khiết mà không một loại tơ nào có thể sánh được.
Do những yêu cầu phức tạp và sự kỳ công trong các công đoạn nên giá thành các sản phẩm lụa tơ sen rất cao. Trung bình một chiếc khăn làm từ tơ sen có giá trên thị trường vào khoảng trên 4 triệu đồng, tùy loại.
Do giá thành đắt nên sản phẩm này chủ yếu được làm theo đơn đặt hàng. Hoặc phục vụ các dòng khách cao cấp, khách nước ngoài. Người tiêu dùng muốn mua phải đặt trước và phải đợi vài tháng.
Còn ở Myanmar, đất nước có làng nghề dệt lụa tơ sen truyền thống hơn 100 năm tuổi – In Paw Khone, một ngôi làng độc đáo nằm trên mặt hồ Inle. Nơi đây có đến hàng chục loại sản phẩm khác nhau từ lụa tơ sen. Đó là khăn quàng cổ các loại, cà vạt, quần áo, longyi, khăn trải bàn, thậm chí cả chăn.
Định hướng phát triển nghề dệt lụa tơ sen
Việc nghiên cứu và tạo thành công sản phẩm từ tơ sen là kết quả bước đầu trong con đường tạo dựng một nghề tơ lụa từ cây sen. Trong tương lai, việc dệt lụa sen sẽ nhận được nhiều ủng hộ để nghề mới phát triển thành một làng nghề cho những vùng đất ngập nước của Việt Nam. Cũng bởi, các sản phẩm từ sen luôn chứa đựng linh hồn của dân tộc trong đó.
Để sau này, khi du khách tứ phương đến Việt Nam, đặc biêt là vào mùa sen, nhất định sẽ tham quan đầm sen Hồ Tây, ghé làng nghề truyền thống dệt lụa sen, như 1 điều tất yếu phải ghé thăm khi đến với Thủ đô Hà Nội. Hy vọng rằng, sẽ có thêm những xưởng sen ở Miền Tây Nam Bô nước ta. Bởi khu vực này là thủ phủ trồng sen của cả nước, quá thuận lợi cho nguyên liệu đầu vào để sáng tác nên những sản phẩm đẹp. Và trong tương lai không xa, nghề dệt lụa sen sẽ đa dạng thêm nhiều sản phẩm khác để đáp ứng yêu cầu của khách hàng.
———————————————
Lụa tơ sen – sản phẩm lụa vô cùng độc đáo
sendongthap.com luôn đồng hành và đưa đến cho bạn đọc những thông tin bổ ích về các sản phẩm từ cây sen.